NAUPANG KEPNA A CHIAMTEH DIA POIMOH THIL THUM

0

Thumasa: Naupang kepna ngaihkhawk huai thil ahihziak in, naupang kepna toh kisai sinbeh zel ding ahi. Piching hinkhua a mohpuakna leh haksatna tuamtuam pal zou dia naupangte chiil poimoh hi. Theihtawp suah a, neihdan dungzui a ataksa uh kem piching dia pan i laak mahbang un lungsim leh khalam ah piching dia chiilna leng kemtute mah mohpuak hong hizel hi. Pathian in i ta leh naute Amah deihdan a kem dia mohpuakna lianpi hon pia ahihman in, huai mohpuakna i sepsuahna a phatuam dia i lamet thil thum gen leng chi i hi.

1) Naupangte innsung nna nengneng (chores) sepsak poimoh:

Innsung nna nengneng sep i chih naupangte khantouhna adia poimoh ahi. Taksalam a ahihtheihna (physically capable) chiangchiang ua, amau kum toh kituak a innsung nna nengneng sep sinsak pah ding ahi. Naupang a neu deuh lai in zaw, huaibang nna sep in hon panpih sang in hon buaisak zaw kha di uhi, himahleh dohzoutak in hihsak le’ng hong kisin ding ua, hon hihthei zel ding uhi. Mihing khat a piang i hihleh, numei-pasal chih omlou a i nung leh ma hep theih khawng leh mahni leh mahni kikep theih kisinsakna dia nna nengneng sep poimoh petmah hi. Hiaibang a nna nengneng sep in naupangte khuak khantouhna din tawsawn mahmah hi. Thil lemgeel, thil buuktuah, mi toh thil hihkhawm leh hihsa te etkikna khawng kisinna hoihtak pia hi. A kum uh hong kibehlap toh  kiton in nna nengneng asep uh leng neu chikchik apat athupizaw sem ah hong kisot zel ua, thil haksa leh amau chou dite hong kisin tou thei zel uhi. Innsung ah nna nengneng a sepziak un, innsung mah ah leng phatuamtak a thohkhiak (contribution) nei suak uhi. Hiaibang a naupang chiil a a-om uleh, piiching hinkhua hon zat chiang unleng mohpuakna laak ding chiang in patau lou dua, omzia neitak a innsung leh khotaang ah ahunhun in hong kizangkhe thei zel ding uhi.

Teltak a suina apat chetna amuhkhiak dungzui in, naupangte nna nengneng sepsak in piching hinkhua azatna di uah, sep leh bawl ah lohchinna dia huhna tampi guan ahihdan mukhia uhi. Nna nengneng sep poimoh nawnna ahihleh, mahni a kikoihthupina (self-esteem) khangsak mahmah hi. Banghiam ahon sep zoh chiang un, mahni a kipahtaktheihna hon nei ua, huai in nna dang sepna di’n thanuamna guan zel hi. Kikoihthupina i chih kisaktheihna hilou a, mihing khat hihna ah, mahni kimuanzohna leh manpha a kitheihna ahi. Naupang hi’n piching hitaleh, mahni kikoihthupina niamchik neite’  kingai neep lawtel uh ahihziak in, amau ah hihtheihna omtan natawm leng semkhe zoulou sek uhi. Huaiban ah, chiamteh dia poimoh nawn khat ahihleh, ta leh naute duat kisa se lua in, nna nengneng sep a kisin kei ua, nu leh pa hi’n kemtute hitaleh, “a pichingte’n ngak zoulou a asep di tang teng uh sepsak/hihsak tawmtawm chiang un, amau leh amau kikoihthupina suhsakna ahi” chih teltak a suite’n gen hial uhi.

Nna nengneng sepsak apoimoh zahzah in, pilvanna di leng om hi: Naupang in  banghiam ahihkhelh chiang a thununna dia zat louh ding ahi. Aziak ahihleh, gawtna dan a koihkha thei ua, huai in nna nengneng sep huphulhna guan thei hi. A huchih leh, amau adia phatuam di leh piching hinkhua adia kisingsak lawkna sin utlou ding uh chihna ahi.

Naupang in amau taksa, kum leh hihtheihna toh kituak a nna nengneng sep chiing zongsak a ahon neih chiang un, khalam adi’n leng phatuam hi. Toupa Jesu meel suunsem a khang di i hihna uah, nna nengneng sep theihna leh thanuamna i chih, mihinpihte leh Khrist a unaute adia sepsakna (service) nna kisinna leng hipah hi (Mark 10:45). Nnasep poimohdan leh huai nnasepte tungtawn a Toupa nna sem kihi ahihdan kisinna leng hinawn hi (Kolossate 3:23). Naupang i chiilna ua (Paunaakte 22:6), Toupa’n nna semthei dia hon koih khawng vualzawlna ahihdan leh kipaaktak a sep a, i sep gim gah kipaaktak a nek ding ahihdan sinsakna ahi (Eklisiasti 3:12-13). Pathian’ thuman kisinna kia hilou a Pathian zahtakna leng hi ahihdan, Nu leh Pa / amau kemtute thumanna ah kisin uhi (Ephesate 6:1; 1 Samuel 15:22)

2) Pianpih kampau leh naupangte:

IDRA (Intercultural Development Research Association) kichi, USA a Texas pansan non-profit organisation khat ahi. Amau naasep pipen ahihleh, siamsinna dia naupang tengteng adia hunlem bawlsak ban ah, college a lohchingtak a sinna a zoh di uh chih ahi. Naupangte siamsinna ah innkuante leh khotaang kihel theihna khawng poimohtak in koih uhi.

Amau suutdan dungzui in, Nu leh Pate’n mahni kampau zatna dia nasatak a pan a laak kei uleh, naupangte’n pianpih kampau mansuah thei uh ahihdan gen uhi. Naupangte’n amau pianpih pau azat uh poimohna agente uh hiaibang ahi:

  • Mimal vai ah: Naupang in a pianpih kampau a zat amah a di’n poimoh mahmah hi. Ahihna (identity) a kitheihdan hihkiptu khat ahihleh a pianpih pau ahi. A pianpih pau a zat siam kei leh, a mi-a sate uh zahpih/zumpih thei mawk ua, huai in amau hihna ah kipom theihlouhna khat guanthei a, a kimuhdan uh a selam a paisak thei hi. (Mahni pianpih kampau a Bible sim a, mahni pianpih kampau mah a biakkhawmna khawng a manphatna i theihsa uh ahi. I hihna leh i pau zat kichimat ahihziak in, khovel kilchih ah, koi gam ah khosa hileng le, i chipih leh nampihte zong tuntun a, i pianpih kampau a kikholkhawm a biakkhawm nuamsa singtangmite i hi uhi. Mahni pau ngeingei a Bible simtheihna dia thupitak a panlaknate khawng ngaihtuah thak le hang)
  • Khotaang vai ah: Naupangte’n mahni pianpih kampau pen hoihtak a zat theih louh chiang in, innkuante hi’n tanau dangte hi’n khotaang a midangte toh kizopna dausak a amau lak ah tuitum theilou in om thei uhi. Huai in tuam kisakna leh mahni hihna toh kisai a haksatna guanthei hi.
  • Khuak pilna lam ah: Sinlai naupangte’n English chauh a zat uleh, amau kum sang a niamzaw khuakpilna toh khosa uh ahi. Amau pau mah a kigenkhethei (express) lou ua, amau pau mah a thil kigente leng atheihsiam dan uh bukim lou thei hi. Hiai in mimal vai ah kuamah phawkpihlouh haksatna guan thei hi.
  • Siamsinna lam ah: English sin a, amah pau sinte’n siamsinna lam ah leng tung sangzaw uhi, amau pau sinlou zen a English kia sinte toh teh in.

Hiaiteng ban ah, mahni pianpih kampau sinna in, pu-pa tawndan kia hilou in, sahkhua leh asia – apha khenna, khotaang kikawmtuahna nakpitak in sukha a, amau hihna (identity) leng tokbuai thei ahi chih ataktak thiltungte apat muhkhiak (evidence based research) ahi.

Pau nih leh thum atheih uh hoihsem ahihlai in, mahni pau mang zen di a pau dang thupi koihna in amau adia phatuam di bangmah guanlou dan ahi (Nehemia 13:23-26). Pathianthu bang leng ei pianpih pau a i zaak uh Toupa’n poimoh sa leng ahi ngei dia, Nnasepte 2:8 a i muh mahbang in, Khasiangthou in azatute pianpih kampau chiat in Jesu’ nungzuite tangthupha gen zasak hi. Tangthupha puanzaakna masapen hun in mahni pianpih kampau ngei a zaaksak in ana om uhi. Huailai in a zatute leng lamdang sa uh ahihdan Bible in hon hilh hi. Toupa thuchiam, a manpha leh i suahtakna uh Tangthupha michih leh namchih lak ah amau pauchih a hong tangtung hitel ahi. Toupa’n i pianpih kampau toh leng hon phawkkhawm sipsip a, i kampau chiat ua hon houpih ana himaimah hi. Thupi lawtel! Israel namte bang leng Hebrew kampau mah a ana houpih ahihna ah, mahni pianpih kampau leh i minam hihna kigawm ahihdan Toupa’n hon ngaihkhawksak hi’n theihsiam theih hi.

3) Naupangte kiang a ngaihdam nget:

Ngaidam nget haksa salou kua a om dia? A khol diak in ei singtangmite bang, “Tate phiangsan” chih paukam a neite adi’n tate kiang ah ngaihdam nget haksa mahmah hi. Bangziak ahi di? Neuna/hatlouhna/tawmna a ngaih ziak hitaang pi hi. Tovah P. Klein, Ph.D. (director of Barnard College Center for Toddler Development) in, “Tate thuzoh nawnlou a, i tate’n hon leh thuzoh ua, hon simmoh di uh lauhna ziak ahi” chi hi.

Nu leh Pate’n ta a kepna uah, a hunhun in theihtawp suah uhi. Taksa lam a taksap sukbuchin sakna di’n leng naktak in pan la ua, himahleh, salam poimoh kia poimoh hilou uh ahihman in, lungsimlam ah leng a poimoh uh om tham banah, a poimoh bang ua kepkhak louh chih omkha thei hi. Mihing i hi ua, Nu leh Pate’n leng tate tung a hihkhelh chih bang leng omthei tham ahihman in, hihkhial a tate suknat/sukliam khak chiang a ngaihdam nget poi sak hetlou ding ahi. Bukim lou hihna kithei a, kisiamtan suk gige leh dik gige kisa mai lou a ngaihdamna ngetna in tate sinlai hoihtak pia hi. Huai ahihleh, hih khelh chiang a kipom ngamna leh thil hih khelhte tung ah  mohpuakna laak sinsak a, hihkhelh chiang a ngaihdam nget ding ahihdan sinsak a, mi toh kikal ngaihdam nget a lepfel theih ahihdan leng sinsak hi. Huai ban ah, Nu leh Pate leh ta kikal ah kimuanna (trust) kipsak a, ta in Nu leh Pa kiniamkhiakna pen simmohna in zang lou in zahtatsak/ngaisang sak sem zaw hi.

Ephesate 6:4 in Pate kiang ah thupiak, huaichu, tate hih thangpai lou a, Toupa thuzohna leh hilhna ah kep zawk ding ahihdan hon hilh hi, thangpaihna in  naupangte lunglelhna guan thei ahih ziak in

(Kolossate 3:21). Pate zia i thei chiat ua, khauh pai pah sek ahihziak uh leng ahi. Pate kiang a thupiak himahleh, Nute adia leng thupiak zattak Pathianthu hing ahi.

Thukhitna:

Ta leh nau kep ichih nnagum ahihman in  lungsim leh kha a thagum ngiat nna ahi. A didan siam leh thei bukim chih om di’n i ginta kei hi. Ahi a, Pathian Thu toh kituak a, etdan thak leh suidan thak pansan a ahoihzaw ding om a, kikawkmuh thei a ki-om chih bang leng gingtute’n Toupa zahngaihna simseng louh i hamphatpihna uh khat himai ahi (Kahlate 3:22-23).

~ Chingngaihlian Tunglut

Chingngaihlian Tunglut
WRITTEN BY

Chingngaihlian Tunglut

She is one of the two co-founders and the in-house counsellor. Her freelancing works include lots of voluntary and 'Pro Bono' counselling in church and community. She is also extensively involved as a counsellor at Bombay YMCA Counselling Centre, CBD Belapur, Navi Mumbai. She has been trained and certified in several Mental Health and associated courses. She is also a certified trainer. She is passionate about young people and the issues they face. She has facilitated workshops on Mental Health and other relevant issues and is involved as facilitator in counselling courses and Sunday School teachers training from time to time.

(Please contact her for seminars and workshops about adolescent and youth issues and mental health etc. As a trainer, she is also passionate about training and equipping people to better serve the body of the Lord Jesus Christ in children, youth and women ministry)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Book Appointment