Thumapi:
Genesis 1:1 ah “Atuung in” a chi hi. Ei gingtute adia hun hong kipatdan i theihsiamdan hiaidan ahimai hi. Kilaakna Bung tawpna 22:20 ah, Toupa Jesu Khrist in gingtute hon thuchah, “Ka hong paipah diing” chih i mu mahbang in, Toupa Jesu Khrist hong painawn chiang in tua i theihdan uh hun pen hong bei diing ahi chih leng i thei uhi. Tu in, huntawplam zuan in i omlel ua, khovel hun pen Jesu Khrist hong paikik chiang in hong bei dia, ei mimal a hun i neihte uh chu, i sih ni ahihkeileh, i Toupa Jesu hong kiknawn ni i lapman leh, huai hun chiang in bei diing hi.
Hiai tulel hun i neihte uh ei i kipiak theih uh ahi kei a, a tawitu leh hun tung a thuneitu Pathian ahizaw hi chih Sam 31:15 in hon hilh hi.
Hun omzia i theihsiamdan uh:
Hun omzia i theihsiamdan uh ahihleh, hun paisa (past), tulel hun (present), leh hun hong tung diing (future) ahi.
1)Hun paisa:
I theihsa mahbang un, hun paisa i khek danglam theikei uhi. Khektheihlouh thilte a kisukbuaina in mailam i nawt diing hon daal sek hi. I na tuahphatnate hi’n i tuahsiatnate hitaleh, i na khelhnate hi’n mi i tung a a khelhnate uh hitaleh, hun paisa khahkhe pahpah lou a i om chiang un, puakgik i kiguan kia hilou in, i tulel hun mansuah i suak zel uhi.
Hun paisa i ngaihtuah chiang un, a phatuam sang in a phatuamlou diing kingaihtuah tamzaw thamtham hi: Tawpsansa khelhna khawng a va puuk kiik theihna bang, khasiatna leh dahna diing va ngaihtuah khe thak chih bang hikha ut mahmah hi. I Toupa Jesu Khrist’ nungzuihna di’a leng, hun paisa a kisukbuai louh a poimohdan Luke 9:62 ah “Kuapeuh leilehna len a, nunglam nga tuh, Pathian gam mi hitaak ahi kei”, chih i Toupa Jesu kamsuak ngeingei in chiamteh in ana om hi. Huai omzia chu, I Toupa Jesu nungzui dia kisa khia a, thathoutak a nungzuihna hinkhua zangta dia kichiam hina zenpi a, Amah panglou a hun i na zatsa, hun paisate va en kik-kik a, kisubuaisak thak-thak diing i hihleh, A nungzui di’a chin lou kihi chihna ahi.
Hun paisa etkikna i neih chiang un, Pathian’ hon hutkhiakna, a hoihnate leh hon piinate suutna khawng hizaw leh chu, Amah Toupa tung a kipaak lawtel di hang a, i kipahna pen Amah deihlam a hinna di’a tulel hun pen thumanna leh kuhkalna suah diing hi ve hang!
2) Tulel hun:
Sam gelhtu in Sam 90:12 ah “Ka damsung nite uh simdan hon hilh in, pilna lungtang ka neihloh hialna ding un” ana chi hi.
Michih adi’a hun bikhiah zah om a hihlam sin le’ng, pilna kineih kholoh diing hi. Laisiangthou in pilna agen ahihleh, khovel in i theihsiamdan pilna hizawlou a, Pathian lauhna ahizaw hi (Paunaakte 9:10).
Tulel inleng, second khat khit second khat a i hunte uh a liam zungzung toh kiton in, i sihni diing kinaih hulhul hi. I tulel hun pen, a paisa hun buaipihna a i mansuah louhkal un hun hong tung diing buaipihna in i mansuah zel uhi. Huai bang a, i tulel hun zatlouh ham kisin poimoh lua hi. Tulel hun pen tulel a i kipahna hun, Pathian’ mel i zonna hun, nna hoih i sepna hun, Pathian lau a thumanna leh Amah muan i kisinna hun diing khawng in zang ni. Manpha law diing hi.
Tuni/tulel i zatdan in i maban diing geel kia hilou in i tangtawn hinna ahihkeileh tangtawn manthaina diing leng gen ahihlam thei ni.
Kumpi Solomon in Eklijiasti bung 3 ah, “Bangkim a di’n hun a om” ana chih mahbang in, haksatna thuakte’n le thuak den lou di, natna thuakte le thuak den lou di, a kipaakte le kipaak den lou di, a dahte le dah den tuan lou diing i hi uhi. Hun hoih ni omdia, hun siat hun leng hong om diing hi. Hun i chih hong kikhek khek diing ahi. Himahleh, a kikhekngeilou Jesu Khrist ah i kingak leh, hun dungzui in dinmun hong kikhek mahleh a kikhek ngeilou Pathian aangsung ah ki om gige ahihman in kibit gige hi.
3) Hun hong tung diing:
Zingchiang leh hun hong pai diing ah ni in bang hon pawsuah diing chih theilou i hihman un, ki-uangsak lou diing in Paunaakte 27:1 in hon hilh hi.
Hun hong tung diing toh kisai in geentheih neuchik leng i nei kei uhi. Tawm huai mahmah mai maw? Hebrute 9:27 ah, “Huan, mihing a ding in khatvei sih seh ahi, huai nung in vaihawmna a om ding” ana chi hi.
Huai ban ah, Eklijiasti 12:14 ah “Pathian in lah thilhih chiteng vaihawmna a la luut diing ahi ngal a, thil selguk chiteng, a hoih hia a hihkeileh a hoihlou toh” chih i mu hi.
I sih hun leh bangchibang a si diing i hi hiam chih geen thei kei mahle’ng, Toupa Jesu Khrist hong pai lapkhalou teng chu si teitei diing i hi uh chih thutak (reality) toh kimaituah i hi uhi. Sihtan a beivek hilou a, i sihnung chiang a, damsung hun zatdan dungzui a taangtawn hun beithei ngei nawnlou zat diingdan leh zatna diing mun vaihawmsak a ki-om teitei diing ahi.
Hiai vaihawmna ni a, “Na hihhoih e, sikha hoih leh muanhuai” chih pahtatna thu i zaaktheihna diing un, tulel hun (present) ah hihthei leh hih diing tampi i neihte a tamtheitawp hihthei di’a pan i lak ek diuh ahi. Kisiik hetlou diing i hi uh (Ephesate 5:16).
Sam 90:2 ah “Taangte pian ma a, leitung leh khovel na bawlkhiak ma in leng; khantawn a kipan khantawn pha in leng nang tuh Pathian na hi” ana chi hi. Hiai apat i theihtheih ahihleh, Pathian taangtawn a om den ahi chih ahi.
Hun in Pathian toh ei hon sukkhakdan kibang hetlou hi. Hun sung ah A siamsate i om ua, Amah pen hun pawlam ah a om hi. Hun in Amah thuneihkhum lou himahleh, a siamsa thilte leh mihingte tung ah omzeneitak in a hunhun in vaihawm hi. Lei hinkhua damsung tomchik i neih uh, tangtawn hun beitheilou adia i kisakkhawlna uh ahi chih kitheithaksak zel niuh.
I omzia uh i theih d’ua poimoh mahmah chu, Amah min siangthousak diing a hunlem hon piak ziak a piang khia i hihman un, i pian a kipat Amah hong pai nawn diing ngak a om kihi chihna ahi. Amah ngak a om i hihlam kithei lou i hihkhak leh, khovel leh sa-utna lamte kia buaipihna dia hun i neihte uh zangkha kihi khathei hi. Kumpi Solomon in Eklijiasti bu a hinkhua leh thil omzia Pathian in pilna a piak toh a suutna a, a thukhitna ahihleh, Pathian laudan siam a, A thupiakte zuih mihingte hih diing mawng ahihdan gen hi (Eklijiasti 12:13). Hiai i hih diing mawng uh i hihkhak chiang un lungkimna leh kipahna bukim kinei pan hi.
Bangchibang in i hunte uh i zang ua? :
Nikhat in dakkal 24 a om a, atamzawte’n dakkal 6 apat 8 kikal khawng ihmutna in i zang uhi. Dakkal 16-18 omlaiteng nna sepna, nek zonna leh mimal/ innsung a poimohte leh lungluutnate saina diing, salam thilte hihna in kizang bei zel hi.
Hun tamzaw ah bang i buaipih a? A guuk in, ei kia a om chiang un hun bangchi’n i zang ua? I phonete uh bang etna leh bang saina in i zang taangpi ua?
I hun zatdante uh, kei tel in, i lung uh a kim na hia? Hun i zatdante uh mahni khamtawk in lungkimhuai i sa khathei uhi. Huchia i hun zatdante uh lungkimhuai sa i hihkhak uleh, mi hun zatdan hiam leh thildang toh kiteh lou in, hun hon petupa mai ah hun a hon piakte bang chin i zang uh chih thuuktak in ki-suut le’ng, hun zatdan bawl hoihna diing tampi om lawtel diing hi. Phatuamtak di’a hun zatdan tuamtuam om ahih kawmkawm in, Pathian limsaknalam a hun piaktam zawkna diing a buai lua hiam, kihih zekai/hunsuan (procrastinate) gige i hihleh, a kikhel hun in hon lap ni hong tung diing ahi.
Hun ngak/haksatna nei i hihleh:
“TOUPA ngak nilouh in; hat tak in om inla, na lungtang kihih hang in; ahi, TOUPA ngak nilouh in” chi in Sam 27:14 ah hanthawnna poimohtak i mu hi. Bangziak a Toupa ngak diing i hi hiam i chih leh, Isai 60:22 ah,
“…. kei Toupa’n a hunhun in ka tungsak pahpah ding” chi ahih ziak ahi. Toupa muang in, Amah ngak tinten ni. Aman zuau gen ngeilou hi (Number 23:19).
Hun tung ah en bangmah geen theih neikei le’ng le, hun bawlpa; hun tung a thuneipa’n hun vaihawm khum ahihman in, Amah kikem sak in Amah muang le’ng, A tawptan a ginom diing in hon pii diing a, i mualsuah diingte hon mualsuah pih zel diing hi. Amah min thupina di’a hihlah neilou Pathian ahi chih thei ni. Huaiziak in, Toupa i ngak sung un, A gam leh a diktatna zong masa zaw le’ng, Toupa’n i poimohte theilua ahihman in, hon pe lawtel diing hi (Matthai 6:33).
Haksatna, lunggimna, lungsim natna, gimthuakna leh ze-etna tuaklelte’n i kitheihsak thakthak diing uh ahihleh, a hong tung nailou zingchiang buaipihlouh sawm hamham diing ahi. Ni khat khit nikhat pal touh zel kisin ni. Ni khat le sawtlua a bat hun omkha thei ahihna ah, dakkal khat khit dakkal khat a ma i suan naak ua leh, mualsuahna dia panla i hi chih chiang kilkel ahihman in, Toupa’n hon ompih chihna ahi chih leng thei ni.
Matthai 6:34 ah i Toupa Jesu Khrist in, “a zing a diing lunghimoh kei un, a zing in amah a diing a ki lunghimoh tawm diing ziak in. Nikhat a di’n ni khat gimthuak a hun hi” ana chi hi. Hiai thuhilhna paipih leng i puakgikte uh leng zangkhai tuan mahmah diing hi. Zingchiang ah Amah ana om khinta ahihman in Amah kikem sak zel zaw le’ng, Amah A thuchiam a muanhuai, “K’on ompih diing” (Matthai 28:20) chi pa ahihman in, hon ompih diing ahi. Ase lak a pat hon kembit diing in Amah muanhuai hi (2 Thessalonikate 3:3).
Hun omdan leh hun zat diingdan:
Romte 13:11-14 kikal ah hun omdan leh hun i zat diingdan uh kigelh hi:
[11]Huailou in, tu bang hun ahia chih na thei ua, ihmu khanloh a hun mahmahta chih na thei uh. Tu’n zaw i gintak tu’ng lai sang in i hotdamna a nai zaw ta ngal a;
[12]Zan a bei dekdekta a, khua a vak dekta hi; huaiziak in mial a thil hihte pai in vak thuam in i kithuam ding uh.
[13]Sun a om bang in kilawmtak in i om ding uh, zudawn buai leh zukham a om lou in, huk leh kingaihhat a om lou in, kilai leh kihaza a om lou in.
[14]Toupa Jesu Khrist in kithuam zaw inla, na sa duhgawlna uh pichin di’n bangmah kibawl kei un.
Huai baan ah, Ephesate 5:15-16 in hon hilh mahbang a, nite hoihlou ahih man in, mi pilte bang a pilvangtak a om a, hun i neihlai ua a tam theipen Pathian nna sepna a i zat diing uh ahi.
Isai 9:7 ah “…. a gam tung ah a vaihawmna khandan leh lemna in tawpni a nei kei ding…..” ana chi hi.
Hun paisa, tulel leh zingchiang kia hilou a tangtawn tung a thuneipa Pathian kinei ahihman in khamuan huai lua hi. Amah ah om leng kibit dia, khamuanna leh lemna apoimoh bang leh apoimoh hun in got in ki-om zel hi.
Thukhitna:
Ebenezer! Pathian in hiaitan hon pii a hon panpih ahihman in, Toupa i phat ahi. A hehpihna leh zahngaihna ziak a, A Tapa Jesu Khrist tungtawn a, A thangpaihna leh sihna apan hon suaktasak a, Ta a hon pom a, A gou luah theihna leh tangtawn hinna hon pia Pathian tung ah i kipaak petmah hi. Toupa kepna leh vualzawlna i donte uh ziak a kipaak petmah i hihman un, i kipahna uh a thu kia a sikhop lou in, i theihtawp suah in Amin thupina di’n hun a hon piak lai diingte zangta di’n nasatak in pan lathak niuh hang. Thumanna mah poimoh pen hi. Huai diing a Khasiangthou a thopsa i hi uh chih leng theita ni.
Pathian zahngaihna mu a ziing khovak mu a i om nak leh (Kahla 3:22-23), Toupa’n A mel zonna di’a hun hon pe lai chihna ahihman in, Sam 27:8 a i muh mahbang in “Toupa na mel ka zong diing” chithei di’n Pathian in simtute, Jesu Khrist min in hon vualzawl hen.
-Chingngaihlian Tunglut
January 23, 2021 / Article No. 22
(Laigelh toh kisai kupbeh nuam a omleh, +919892316430 ah laigelhtu thuzaak theih diing hi.)